Intro

Gedrag heeft een functie – een andere kijk op lastig gedrag in de klas

In elke klas is er wel een leerling met onbegrepen gedrag. Soms luidruchtig, soms teruggetrokken, vaak onvoorspelbaar. Gedrag dat je als leerkracht kunt bestempelen als ‘lastig’ of ‘onbegrepen’. In zulke situaties zijn we snel geneigd om op zoek te gaan naar de oorzaak: Wat is er mis? Waarom doet dit kind zo?

Gedragsdeskundige en leraar Bart Heeling nodigt ons in zijn boek Gewoon speciaal, kijken vanuit het kindperspectief uit om het anders te bekijken. Hij stelt:

"Gedrag geeft geen oorzaak, gedrag heeft een functie."

Deze uitspraak zet aan tot een verschuiving in denken. In plaats van te zoeken naar het waarom, gaan we kijken naar het waartoe. Want elk gedrag, ook dat wat wij als ‘lastig’ ervaren, heeft een functie. Het is een signaal, een vorm van communicatie. Een kind wil iets duidelijk maken, ergens grip op krijgen, of ergens mee omgaan.

Door gedrag op deze manier te benaderen, ontstaat er ruimte voor meer begrip, betere afstemming en effectievere ondersteuning. Het vraagt van de leerkracht om in een stressvolle situatie overzicht te houden en het gedrag van de leerling te herkennen zonder te oordelen. En er mag best wat meer aandacht voor komen hoe je dat kunt doen.

En dat is precies een van de doelen van het recent opgerichte netwerk voor gedragsspecialisten en intern begeleiders in onze regio. In deze nieuwsbrief wordt verslag gedaan van de tweede netwerkbijeenkomst. Van harte welkom om je aan te sluiten bij dit netwerk. Het delen van tips en kennis tussen onderwijsprofessionals stimuleert om vanuit een ander perspectief te kijken naar lastig gedrag van leerlingen. En dat is wat de leerling en de leerkracht verder helpt.

Janneke Oosterman

Directeur-bestuurder PPO-NK

Lees ook: Omgaan met lastig gedrag van leerlingen in de klas - School & Veiligheid

PPO-NK investeert in systemisch adviseren
Team volgt tiendaagse leergang om effectiever bij te dragen aan passend onderwijs

In augustus is het team van PPO-NK gestart met de leergang Systemisch Adviseren, aangeboden door het Bert Hellinger Instituut. In deze tiendaagse leergang wordt het team meegenomen in de theorie van het systemisch werk, het systemisch waarnemen en de basishouding die nodig is om het systemisch werk echt uit te voeren. Concreet gaat het over zien wat er gebeurt in het systeem waar je naar kijkt, maar ook wat dat vraagt van je eigen plek. De leergang biedt kennis en handvatten om effectiever te werken in complexe situaties. Tijdens deze opleiding leren we systemisch kijken naar vraagstukken in het onderwijs: wat gebeurt er in het systeem welke dynamieken zijn zichtbaar en wat vraagt dat van onze rol als consulent en gedragsdeskundige? Daarnaast leren we onze systemische bril op te zetten om ook intern de rollen en plekken goed in te nemen.

Wat hebben scholen en leerlingen eraan dat wij deze opleiding volgen?
We leren anders kijken naar vraagstukken binnen en rondom scholen. We worden getraind om breder te kijken dan het individu en te zien hoe systemen (zoals schoolteams, samenwerkingen met ouders of partners of de dynamiek in een klas) invloed hebben op gedrag en ontwikkeling. Dat helpt ons om het vraagstuk vanuit meerdere perspectieven te benaderen. Systemisch werken betekent dat we niet alleen naar het gedrag of de emoties van een leerling kijken, maar naar het geheel waarin het kind leeft. We betrekken ouders, school, sociale omgeving en maatschappelijke factoren erbij. Zo ontstaat een breder beeld van wat een leerling en leraar nodig heeft. Voor scholen en leerlingen betekent dit dat er niet gefocust wordt op wat er mis is met het kind, maar op de vraag: wat vertelt dit gedrag ons over de context? En op welke gebieden is er ondersteuning nodig om de leerling te laten gedijen.

Zo kunnen we scholen en partners nog beter ondersteunen bij het realiseren van inclusief onderwijs voor iedere leerling.

Omdat we de leergang met het voltallige team op locatie volgen, zijn we dit schooljaar een paar dagen minder goed bereikbaar. De resterende acht opleidingsdagen vinden plaats op 3 en 4 november, 12 en 13 januari en 2 en 3 maart. Alvast excuses voor het eventuele ongemak.

Leergang Leiderschap voor Inclusiever Onderwijs

Informatiepunt Inclusief Onderwijs organiseert in samenwerking met AVS een leergang voor schoolleiders die werken aan inclusief onderwijs. Deze leergang stelt je in staat om jouw school om te vormen tot een inclusieve leeromgeving. De leergang rust je niet alleen uit met de nodige kennis, stevige wetenschappelijke inzichten en inspiratie maar leert je ook hoe je op je eigen school een inclusieve en toegankelijke schoolcultuur kunt opbouwen en leiden.

Meer informatie via deze link.

Besluitvormingsdag, woensdag 29 oktober 2025, Cultuurkoepel Heiloo

Wat is er nodig om elk kind welkom te heten op school en te laten ontwikkelen op zijn of haar eigen niveau?

Dat is een vraag die we willen beantwoorden en daar hebben we jou voor nodig. Denk mee en geef aan wat er komende jaren nodig is om de pedagogische basis rondom leerlingen te versterken en een goede ondersteuning te realiseren voor personeel en leerlingen. Ons doel? Een sterk en toekomstbestendig plan voor de komende vier jaar waarin beschreven wordt hoe we inclusief onderwijs gaan realiseren. Een ondersteuningsplan dat breed gedragen wordt binnen ons samenwerkingsverband.

Denk jij graag mee over de toekomst van het onderwijs in Noord-Kennemerland? Doe mee aan de besluitvormingsdag van PPO-NK. Meld je gerust aan!

Nieuwe teamleden
Sinds de zomer hebben we twee nieuwe teamleden mogen verwelkomen. We stellen ze graag aan je voor!

• Sinds augustus versterkt Jetske van Heck het team van PPO-NK als medewerker beleid en kwaliteit. “Mijn eerste indruk? Een heel leuk en betrokken team. Wel was het natuurlijk even inkomen in alle stof en de organisaties waar we mee samenwerken, maar ik heb er veel zin in om hier mijn bijdrage te leveren,” vertelt ze.

  Jetske studeerde Bestuurs- en Organisatiewetenschappen en volgde daarna de master Beleid, Communicatie en Organisatie aan de Vrije Universiteit. Tijdens haar scriptie verdiepte ze zich in passend onderwijs, een thema dat haar al langer bezighoudt. “Ik heb mijn scriptie geschreven over de ervaringen met passend onderwijs op een reguliere basisschool. Daarmee raakte ik zowel de beleidskant als het onderwijs zelf. Dat vond ik zo interessant: het beste van beide werelden.”

  Bij PPO-NK richt Jetske zich nu op de trimesterrapportages en het inzichtelijk maken van behaalde resultaten. “Ik onderzoek wat we doen, welke resultaten we boeken en hoe we die kunnen vertalen naar data zodat onze partners goed op de hoogte zijn van de effecten van ons werk. Het is nog een zoektocht, maar ik vind het mooi om juist op dat snijvlak van beleid, kwaliteit en communicatie aan de slag te zijn.”

  Wat haar drijft, is de overtuiging dat ieder kind gelijke kansen verdient. “Ik heb een grote interesse in passend onderwijs, waarin iedere leerling tot zijn recht komt. Daar wil ik graag aan bijdragen. Het voelt goed om vanuit deze rol mee te werken aan de missie van PPO-NK perspectief voor ieder kind. Ik kijk ernaar uit om veel te leren en samen met mijncollega’s en onze partners te bouwen aan inclusiever onderwijs in onze regio.”

• Mandely Liefting is werkzaam als consulent passend onderwijs in Heerhugowaard-Zuid. Ze werkte in het reguliere en speciale basis- en voortgezet onderwijs, met jongeren met justitiële achtergrond of zonder onderwijsplek en begeleidde scholen en besturen om weer op koers te komen. Als gedragsspecialist heeft ze een indrukwekkend trackrecord opgebouwd, altijd met het doel om kinderen verder te helpen.

  In haar huidige rol is Mandely verantwoordelijk voor acht scholen in Heerhugowaard-Zuid met ruim 2.600 leerlingen. Haar ambitie is helder: meer samenwerking tussen de scholen, het systeem versterken en altijd het belang van kind centraal stellen.
  ‘Als consulent schuif ik aan tafel om mee te denken, te adviseren en verbindingen te leggen. Ik zie het als mijn taak om scholen te ondersteunen, maar uiteindelijk sta ik er voor het kind.’

  Wat Mandely drijft, is de wens om van Heerhugowaard-Zuid een talentgedreven gebied te maken. ‘Talent is niet per se dat waar je goed in bent, maar dat waar je blij van wordt,’ legt ze uit. ‘Iedereen heeft iets waar hij of zij energie van krijgt. Als we kinderen daar vroeg mee in aanraking laten komen, kunnen ze zich beter ontwikkelen. Een voorbeeld: Ik werkte met een leerling die spullen van anderen kapot maakte, wat in een leeromgeving ongewenst was. In een talentgesprek met deze jongen ontdekte ik dat hij een ontrafelaar was – iemand die wil ontdekken hoe dingen in elkaar zitten. Ik gaf hem een oude radio om uit elkaar te halen en op onderzoek uit te gaan. Vanaf dat moment bleef hij van andermans spullen af. Elk gedrag heeft een functie en is vaak een roep om gezien en begrepen te worden. Kinderen worden niet geboren met bokshandschoenen aan.’

  Mandely benadrukt dat niet ieder kind tot zijn recht komt binnen het regulier onderwijs. ‘Sommige kinderen hebben, door bijvoorbeeld trauma, een lager IQ of medische problematiek, meer nodig dan een reguliere setting kan bieden. Natuurlijk bekijken we alle opties in het reguliere onderwijs. Als deze er niet zijn, dan is het belangrijk dat er een omgeving is waar ze wél kunnen groeien. Speciaal onderwijs wordt soms gezien als een laatste redmiddel, maar dat is het niet. Voor sommige kinderen is het juist dé plek waar hun talent zichtbaar wordt en tot bloei kan komen. Het gaat erom dat elk kind krijgt wat het nodig heeft.’

• Daarnaast is vanaf 1 september jl. Chantal Aarden de nieuwe onafhankelijke voorzitter van de toelatingscommissie van PPO-NK. Chantal begon haar loopbaan als leerkracht in het basisonderwijs en koos tijdens haar onderwijsperiode voor een studie orthopedagogiek. Daarna vervulde ze verschillende rollen in management en advies.

  Chantal brengt veel ervaring mee in het versterken van zorgstructuren op scholen. Ze ziet het als haar taak om samen met scholen, ouders en bestuurders te zorgen dat iedere leerling een passende plek krijgt. ‘Er zijn kinderen die aan het eind van groep 8 nog geen schoolplek hebben. Dat vraagt om zorgvuldige keuzes en samenwerking. We blijven met elkaar verantwoordelijk dat ieder kind onderwijs krijgt dat bij hem of haar past.’

  Niet alleen Chantal is nieuw binnen het samenwerkingsverband, ook de toelatingscommissie bestaat uit een team van nieuwe, onafhankelijke deskundigen. Deze commissie speelt een belangrijke rol in het besluitvormingsproces van de aanvragen die leerlingen, scholen en ouders indienen. Chantal: “We hebben als samenwerkingsverband een nieuwe toewijzingsprocedure ontwikkeld. Hierin leggen we uit wat toeleiding precies is, wanneer het aan de orde is en hoe je een aanvraag indient.’

  Chantal heeft met haar commissie niet alleen een beslissende rol in de toewijzing van leerlingen aan regulier of speciaal onderwijs, maar ook in het zichtbaar maken van bredere ontwikkelingen. ‘Omdat ik de aanvragen binnenkrijg, kan ik goed volgen welke patronen er spelen en die informatie teruggeven aan het werkveld. Dat helpt scholen en besturen om gericht te werken aan verbeteringen. Zo bouwen we samen aan inclusief onderwijs met als focus een vloeiende overgang van primair naar voortgezet onderwijs.’

In de spotlight: Als het anders gaat
Vijftien afleveringen over passend onderwijs

Gaat jouw kind altijd lachend naar school en heeft hij/zij veel vrienden en mooie beoordelingen? Of loopt het bij jullie anders?

In de podcast Als het anders gaat praat ervaringsdeskundige Jasmijn van Ipkens met de ouders van deze kinderen. Vijftien unieke verhalen van ouders over hun zoektocht van hun kind op de basis- of middelbare school.

Terugblik bijeenkomst netwerk gedragsspecialisten en intern begeleiders

Op 9 september vond de tweede bijeenkomst van het netwerk van gedragsspecialisten en intern begeleiders plaats. Op verzoek van de deelnemers stond het thema basisondersteuning en de rol van de gedragsspecialist en intern begeleider centraal.

Het was een inspirerende middag met mooie gesprekken, waardevolle uitwisselingen en veel verbinding. Het enthousiasme en de betrokkenheid van alle deelnemers lieten zien hoe waardevol dit netwerk is. De volgende bijeenkomst staat gepland op 14 oktober om 15.00u op locatie van het samenwerkingsverband. We kijken ernaar uit om elkaar dan weer te ontmoeten en verder te bouwen aan onze gezamenlijke missie: Samen sterker in gedrag!

Ben jij gedragsspecialist of intern begeleider binnen PPO-NK en wil je onderdeel zijn van dit waardevolle netwerk en je ervaringen delen? Meld je dan aan via de community Samen sterker in gedrag! op de Werkplaats van PPO-NK en blijf betrokken bij de komende bijeenkomsten.

Wat vind je van dit maandbericht?

We horen graag wat je van ons maandbericht vind.

Laat het ons dat weten ? Dank je wel !

Colofon

Je ontvangt deze nieuwsbrieven, omdat je lid bent van de PPO-NK community. Neem voor vragen over dit maandbericht gerust contact op via info@ppo-nk.nl of 072 792 01 10.

Samenwerkingsverband PPO-NK
Hertog Aalbrechtweg 5, 1823 DL Alkmaar

Wil je deze e-mail niet meer ontvangen? Meld je af op: info@ppo-nk.nl