Samen werken wij voor een inclusievere maatschappij met inclusiever onderwijs. Ondanks deze ambitie en onze inzet, zien we een toename van het aantal verwijzingen naar het speciaal (basis) onderwijs en beperkte doorstroom naar regulier onderwijs. Onze gezamenlijke ambitie is deze trend te keren.

Toename van jonge kinderen in het SO

Een van de ontwikkelingen die we waarnemen is een toename van jonge kinderen die met een beschikking jeugdhulp en TLV instromen in het speciaal onderwijs. Daarnaast zien we dat de doorstroom van kinderen uit het speciaal (basis) onderwijs naar het regulier onderwijs moeizaam gaat. Hierdoor is stagnatie ontstaan. Jonge kinderen die echt gebaat zijn bij een plek in het speciaal onderwijs kunnen moeilijk geplaatst worden. Een aantal kinderen dreigt op een wachtlijst te belanden. Dat willen we niet.

In de werkgroep 'het jonge kind' worden oplossingen gezocht voor jonge kinderen die een plek nodig hebben. Daarnaast verkent de werkgroep welke interventies kunnen helpen om de beschreven trend te keren.

Waarderend onderzoek vanuit meervoudig perspectief

In 2021 zijn twee bijeenkomsten gehouden waarin we dit vraagstuk vanuit meervoudig perspectief op een waarderende manier hebben onderzocht. (Verslagen van deze bijeenkomsten zijn bijgevoegd).

Collega's van Parlan, De Piramide, Nexus, de gemeente, het samenwerkingsverband en een aantal onderwijsbesturen uit ons netwerk, hebben samen verkend welke elementen hierin allemaal een rol spelen.

Een aantal bevindingen uit de eerste bijeenkomst met bijhorende ontwerpvragen voor een vervolg:

We zijn in staat op steeds jongere leeftijd mogelijke risico's in de ontwikkeling van kinderen te signaleren. Dit biedt kansen om preventief te interveniëren door de omgeving waarin het kind opgroeit te versterken. Helaas zien we in veel gevallen dat het vroeg signaleren van risico's leidt tot vroeg problematiseren. Kinderen krijgen vaak al op jonge leeftijd een label met 'gebruiksaanwijzing', vaak met plaatsing op een van de speciale voorziening in onze regio als gevolg. We weten uit onderzoek dat eenmaal een label gekregen of eenmaal geplaatst op een speciale voorziening, kinderen zich moeilijk van dit label kunnen ontdoen.
Vragen waar we in een vervolg mee aan de slag zijn gegaan:

• Hoe kunnen we ervoor zorgen dat vroeg signaleren niet leidt tot vroeg problematiseren?
• Hoe kunnen we 'labelen' op jonge leeftijd zo veel mogelijk voorkomen?

Het blijkt vaak lastig een plek te vinden voor kinderen die, eventueel met de juiste passende ondersteuning, geplaatst kunnen worden op een reguliere school. Hiervoor is een aantal mogelijke oorzaken aangedragen:

• Kinderen die geplaatst zijn op speciale voorzieningen raken vaak 'uit beeld' bij het regulier onderwijs. Scholen gelegen in de buurt waar het kind woont, voelen of tonen zich niet betrokken, waardoor samen optrekken met het oog op doorstroom naar regulier onderwijs moeilijk is. Een opmerking van een medewerker van een van onze speciale voorzieningen: "het is moeilijk reguliere scholen überhaupt aan tafel te krijgen bij MDO's"
• Wat in dit kader ook niet helpt is dat de juridische verantwoordelijkheid voor het onderwijzen, de zorgplicht, ligt bij de speciale voorziening. Een plicht die, terecht, niet lichtvoetig wordt overgenomen door een school voor regulier onderwijs.
• Daarnaast is een veelgehoord signaal dat de 'gebruiksaanwijzing' van kinderen op jonge leeftijd zo uitgebreid is dat veel scholen het gevoel hebben niet de ondersteuning te kunnen bieden die nodig is. Hoe kunnen wij aan al deze behoeften van het kind, een gevoel van handelingsverlegenheid, voldoen?

Vragen waar we in een vervolgbijeenkomst mee aan de slag zijn gegaan:

• Hoe kunnen we het samenspel tussen speciale voorzieningen en regulier onderwijs versterken?
• Hoe kunnen we onze integrale kindcentra hiervoor inzetten?

In een tweede bijeenkomst is een aantal oplossingen bedacht die in onze netwerkgroepen worden ingebracht (Samen Leren Leven, netwerkgroep werkgebieden, Virtueel Expertise Cluster) en verder worden uitgewerkt op consequenties, haalbaarheid en plan van aanpak.

• Kunnen we regionaal afspreken dat dat de zorgplicht in de werkgebieden ligt?
• Kunnen we elk kind op schoolgaande leeftijd is ingeschreven op een school voor regulier onderwijs?
• Kunnen we de speciale voorzieningen, het Virtueel Expertise Cluster, onderdeel maken van de werkgebieden?
• Kunnen we in elk werkgebied een onderwijszorggroep starten?
• Kunnen we de doorstroom net zo urgent en belangrijk maken als het plaatsen van jonge kinderen? Hoe helpt dit evt. stagnatie te voorkomen?

In 2022 is in kleiner verband nagedacht over concrete stappen om met de opbrengst aan de slag te gaan.

Hierbij is o.a. ter sprake gekomen:

• Hoe leggen we de verantwoordelijkheid voor plaatsing (of de zorgplicht?) in de werkgebieden?
• Hoe zorgen we dat ieder kind wordt ingeschreven op een school voor regulier basisonderwijs? Of: Hoe zorgen we dat kinderen alleen ingeschreven kunnen worden op een school voor regulier basisonderwijs?
• Hoe kunnen we in elk werkgebied een onderwijs-zorg groep maken organiseren?
• Hoe zorgen we dat een reguliere school al bij aanmelding ‘aan tafel zit’, meedenkt over doorstroom en samen met de onderwijs-zorg groep verantwoordelijkheid draagt?